Dr. Babasaheb Ambedkar’s Education
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी आपल्या जीवनात शिक्षणाला अत्यंत महत्त्व दिले आणि त्यांच्या शिक्षणाच्या प्रवासातून त्यांनी सामाजिक परिवर्तनाची मोठी लढाई लढली. त्यांच्या शिक्षणाच्या प्रवासातील काही प्रमुख टप्पे आणि त्यांच्या शिक्षणातील भूमिका खालीलप्रमाणे आहेत:
प्रारंभिक शिक्षण
बाबासाहेबांचा जन्म 14 एप्रिल 1891 रोजी मध्य प्रदेशातील महू येथे झाला. त्यांचे मूळ नाव भीमराव होते. त्यांचे वडील रामजी मालोजी सकपाल हे सैन्यात होते, ज्यामुळे बाबासाहेबांना लहानपणापासूनच शिस्त आणि शिक्षणाचे महत्त्व कळाले. प्रारंभिक शिक्षण साताऱ्यात झालं, पण अस्पृश्यतेमुळे त्यांना शाळेत अनेक भेदभाव सहन करावे लागले. बाबासाहेबांनी लहान वयातच शिक्षणासाठी असलेला संघर्ष अनुभवला, पण त्यांनी आपला ध्यास सोडला नाही.
उच्च शिक्षण
मॅट्रिक परीक्षेत यशस्वी झाल्यानंतर बाबासाहेबांनी एल्फिन्स्टन कॉलेजमध्ये प्रवेश घेतला. येथे त्यांनी बी.ए. पर्यंत शिक्षण घेतले. त्यानंतर, सयाजीराव गायकवाड यांची शिष्यवृत्ती मिळाल्यानंतर त्यांनी 1913 साली अमेरिकेतील कोलंबिया विद्यापीठात प्रवेश घेतला. कोलंबिया विद्यापीठातून त्यांनी एम.ए. आणि पीएच.डी. पदवी मिळवली. त्यांच्या प्रबंधाचा विषय होता “The Evolution of Provincial Finance in British India.” यामुळे त्यांना आर्थिक, सामाजिक आणि राजकीय क्षेत्रात नव्या दृष्टिकोनाची ओळख झाली. Dr. Babasaheb Ambedkar
इंग्लंडमधील शिक्षण
अमेरिकेत शिक्षण पूर्ण केल्यानंतर बाबासाहेबांनी इंग्लंडच्या लंडन स्कूल ऑफ इकोनॉमिक्समध्ये प्रवेश घेतला, जिथे त्यांनी डी.एस.सी. पदवी मिळवली. तसेच, त्यांनी ग्रेन्स इन लॉ येथे कायद्याचे शिक्षण घेतले आणि बॅरिस्टर बनले. बाबासाहेबांनी शिक्षणाच्या माध्यमातून समाजातील अन्याय आणि अत्याचारांचा सामना करण्यासाठी आपले अस्त्र तयार केले.
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर हे एक उच्चशिक्षित व्यक्तिमत्व होते आणि त्यांनी अनेक शैक्षणिक पदव्या मिळवल्या. येथे त्यांच्या मुख्य पदव्यांची यादी आहे:
- बी.ए. (कला शाखेची पदवी) – एल्फिन्स्टन कॉलेज, मुंबई विद्यापीठ, 1912.
- मुख्य विषय: अर्थशास्त्र आणि राज्यशास्त्र.
- एम.ए. (कला शाखेचे पदव्युत्तर शिक्षण) – कोलंबिया विद्यापीठ, न्यूयॉर्क, 1915.
- प्रबंध: “प्राचीन भारतीय वाणिज्य.”
- पीएच.डी. (तत्त्वज्ञानातील डॉक्टरेट) – कोलंबिया विद्यापीठ, न्यूयॉर्क, 1927.
- प्रबंध: “ब्रिटिश भारतातील प्रांतिक वित्तीय व्यवस्थेचा विकास.”
- डी.एससी. (विज्ञानातील डॉक्टरेट) – लंडन स्कूल ऑफ इकॉनॉमिक्स, 1923.
- प्रबंध: “रुपयाचा प्रश्न: त्याची उत्पत्ती आणि त्यावरचा उपाय.”
- एल.एल.डी. (कायद्यातील डॉक्टरेट) – कोलंबिया विद्यापीठाकडून मानद पदवी, 1952.
- डी.लिट. (साहित्याचा डॉक्टरेट) – उस्मानिया विद्यापीठाकडून मानद पदवी, 1953.
ही पदव्या डॉ. आंबेडकरांच्या विस्तृत शैक्षणिक अभ्यासाची आणि त्यांच्या सामाजिक व आर्थिक सुधारणांसाठीच्या कटिबद्धतेची साक्ष देतात.
शिक्षण आणि समाज सुधारणा
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी शिक्षण हे समाजाच्या उन्नतीसाठी अत्यंत महत्त्वाचे असल्याचे मानले. त्यांनी शिक्षणाच्या माध्यमातून दलित समाजाच्या उत्थानासाठी अनेक कार्य केले. त्यांनी दलित विद्यार्थ्यांसाठी शिष्यवृत्ती आणि शाळा उभारणीसाठी प्रयत्न केले. त्याचबरोबर, त्यांनी महिलांचे शिक्षण आणि साक्षरतेवरही भर दिला.
शिक्षणाचा संदेश
बाबासाहेबांचे शिक्षणाबद्दलचे विचार आजही प्रेरणादायी आहेत. त्यांनी नेहमीच म्हटले की, “शिका, संघटित व्हा आणि संघर्ष करा.” त्यांचे विचार आणि कार्य आजही समाजाला शिक्षणाचे महत्त्व समजावून सांगत राहतात.
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांनी आपल्या जीवनातील सर्वात मोठी संपत्ती म्हणजे शिक्षण होते. त्यांच्या शिक्षणामुळेच त्यांनी समाजातील अन्याय, अत्याचार आणि भेदभावाच्या विरोधात यशस्वी लढाई लढली. त्यांचे शिक्षणामुळेच त्यांनी भारताच्या संविधानाची निर्मिती केली आणि देशातील प्रत्येक नागरिकाला समान हक्क मिळवून दिले.
